SUNIPEYK

[ Okuma süresi tahmini 4 dakikadır ]

George Orwell’ın 1984 romanı, distopya denince akla gelen ilk eser olmayı yıllardır sürdürüyor. Büyük Birader, düşünce polisi, tele ekranlar… Her okur, romanın bu karanlık atmosferine aşinadır. Ancak çoğu kişinin bilmediği, romanın en temel taşını ilgilendiren bir gerçek var: Newspeak’in –yani Yeni Söylem’in– final hâli Orwell’a değil, onun hayatındaki en çalkantılı ilişkilerden birine ait.

Evet, yanlış okumadınız. 1984’ün düşünceyi yok etmek için tasarlanan totaliter dili, Orwell’ın elinden çıktığı kadar, Sonia Brownell’ın dokunuşlarıyla da şekillenmiş bir sistemdir. Peki bu nasıl oldu?

Orwell’ın Hastalıkla Yarıştığı Bir Son Yazım Süreci

Orwell, 1984’ü yazdığı dönemde veremle mücadele ediyordu. Romanı bitirme hırsı o kadar yüksekti ki, sağlık durumunun kötüleşmesine rağmen yazmaya devam etti. Ancak Newspeak sözlüğü, yani romanın ünlü ek bölümü, hâlâ bir taslak hâlindeydi. Dilin nasıl çalıştığını anlatan bu bölüm, romanın totaliter yapısını anlamak için kritik öneme sahipti.

Orwell’in sağlık durumu iyice kötüleştiğinde, yayıma hazırlık sürecini yakın çevresi devraldı. İşte burada devreye Sonia Brownell girdi.

Sonia Brownell Kimdi?

Sonia, dönemin edebiyat çevrelerinde oldukça tanınan, güçlü, zeki ve kültürlü bir figürdü. Orwell ile yıllarca süren duygusal bir yakınlıkları olmuş, ilişkileri gelip gitmiş, zaman zaman sancılı bir hâl almıştı. Orwell ölüm döşeğindeyken, 1949 yılında, Sonia ile evlendi. Bu evlilik hâlâ tartışma konusudur:

• Kimilerine göre Orwell gerçek aşkıyla evlenmiştir.
• Kimilerine göre ise Sonia, Orwell’ın eserlerini ve mirasını koruyacak tek kişi olduğu için seçilmiştir.

Hangi yorum doğru olursa olsun, işin şaşırtıcı kısmı şu: Newspeak Appendix’in son düzenlemeleri Sonia tarafından yapıldı.

Newspeak’in Son Hâli Orwell’ın Değil, Sonia’nın Eseri

Yayıma hazırlanan metinde eksikler vardı. Orwell artık müdahale edemeyecek kadar hastaydı. Bu nedenle:

• Dildeki bazı yapısal boşluklar Sonia’nın yorumuyla tamamlandı.
• Orwell’ın politik ve edebi çizgisini korumak için metni olduğu gibi bırakmadı, düzenledi.
• Newspeak’in final formu, teknik olarak iki kişinin ortak katkısıyla ortaya çıktı.

Bu durum, romanın kalbinde duran “dilin manipülasyonu” temasına adeta ironik bir gölge düşürüyor:
1984’ün dili, Orwell’ın yalnızca politik dehasından değil, karmaşık bir aşk hikâyesi ve ölümle burun buruna bir edebi süreçten doğmuş oluyor.

Sade bir 1984 romanı kapak denemesi.

Okurların Pek Bilmediği Bu Detay Neden Önemli?

Çünkü 1984, yalnızca bir distopya değil; dil, politika ve insan psikolojisi üzerine derin bir yorumdur. Newspeak’in amacı insanın düşünce kapasitesini daraltmak ve düşünce özgürlüğünü yok etmektir. Böylesine kritik bir bölümün Orwell’ın ölümünün hemen öncesinde, ilişkilerinin en duygusal döneminde Sonia tarafından tamamlanmış olması romanı bambaşka bir katmana taşır/ taşımış olabilir.

Bu bilgi bize şunu gösterir:

1984 yalnızca tek bir adamın distopyası değil; insan ilişkilerinin, kırık kalplerin ve edebi sorumluluğun kesiştiği bir eserdir.

Sonuç: 1984’ün Sahne Arkasını Öğrenmek Romanı Yeniden Okutuyor

Orwell’ın güç, iktidar ve gerçeklik üzerine kurduğu bu karanlık dünya, aslında arka planda dramatik bir insan hikâyesi barındırıyor. 1984’ü tekrar okuduğunuzda, Newspeak bölümüne bambaşka bir gözle bakabilirsiniz:

• Bu dil yalnızca bir distopya aracı değil,
• aynı zamanda Orwell’ın hayatının son dönemine eşlik eden, bir insanın eserine duyduğu sadakatin izlerini taşıyan bir metindir, belki de!..