İnhisar’dan Tekel’e Tüm Logoları
[ Okuma süresi tahmini 3 dakikadır ]
Tekel yani inhisar’ın temelleri 1862 yıllarına kadar gidiyor. Biz o kadar eskilere gitmeyeceğiz. Zorunluluktan yapılmış tekelleşmenin, devletleştirmenin ilk Cumhuriyet dönemi logolarını sırasıyla ve yıllara göre vereceğiz.
Biliyorsunuz artık Tekel diye bir kurum yok. Özelleştirildi ve satıldı. TEKEL, Türkiye Cumhuriyeti’ne ait tütün, alkollü içki ve tuz şirketiydi.
1925 yılında tütün ve tütünle ilgili her şeyin devlet tarafından yürütülmesi kararlaştırıldı. Tütün, alkollü içkiler, tuz, barut ve patlayıcı maddelerle ilgili “tekel” hizmetlerini yürütme görevi yılında kurulan İnhisarlar Umum Müdürlüğü’ne verildi.
Patlayıcı maddeler 1934, bira 1939, çay ve kahve 1942, kibrit 1946 yılında devlet tekeli altına alındı. Hizmetleri yürütme derken, bunların fabrikaları kuruldu, üretim ve satışları yapıldı.
Sigara ambalajı ve içkilerin etiketlerinde bu logolar damga ve amblem olarak kullanılmış.
Bazı kaynaklara göre 1940 yıllarında yapılmış TC İnhisarlar İdaresi amblemi Ali Suavi Sonar yapmış. Kaynaklar; Kaybolan Yıldız: Suavi Sonar, Efsane fotografçı Suavi Sonar. (Ek; 16.10.2024, 20:36.)
Amblemin sadeleşmesi inanılmaz güzel. Çok daha ikonik bir hale geliyor gördüğünüz gibi. Bu arada kibrit kutularının üzerinde bile bu amblemi görüyoruz. Elbette içki şişelerinin etiketlerinde ve sigara paketlerinde de. Tam yıllarını belirleyemedim ancak, amblemin altında da “İnhisarlar İdaresi”, “Tekel İdaresi” ve “T.C. Tekel İdaresi” ifadeleri kullanılıyor. Taa Tekel olana kadar.
Ve “TEKEL” logosu. Yine kimin yaptığı belli değil. 1960’lı yıllardan 2008 yılında özelleştirilip satılıncaya kadar kullanılan amblemi. Artık olmayan bir logo bu da. Güzel mi? Değil. Ancak işini çok iyi gören, kuvvetli bir damga! Tüm Tekel ürünlerinin üzerinde bütün heybeti ile dururdu. Sigaraların, içki şişelerinin sarı bandrollerinde her iki tarafta beynimize kazındı yıllarca. Yeşil renklisi, kırmızısı ne renk yaparsanız yapın gücü değişmeden duran bir amblem, bir damgaydı. Tam bir damgaydı. Bir önceki güzelim “selef”ini unutturmayı başaracak kadar güçlü idi.
Tabii bu işler çok izafi. Bana böyle gelmiş.
Not, ek; Tekel logo, amblem, etiketinin renklisini de eklemek istedim. Yine eskiler hatırlayacaktır, içki ve sigara bandrollerinin bu sarı, kahverengini. (03.11.2023)
Bizde hiç bir şeyin hafızası yok. Tekel amblemlerini toplu olarak herhangi bir yerde bulamayacaktınız, artık var.
T.C. Tütün, Tütün Mamülleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TEKEL)’nün en son logosunu Osmanlı’nın ve Cumhuriyetimizin ilk grafik tasarım sanatçısı İhap Hulusi Görey yaptı. Ayrıca TEKEL’in ayrı bir grafik tasarım ekibi vardı.
Görey Tekel için çalıştı. Bir çok reklam afişi yaptı ancak Tekel logosunu onun yaptığı ile ilgili kaynak, bilgi, bağlantı bulamadım. Sizde varsa yazınız. Teşekkürler.