Kurtuluşun Sembolü Kalpak
Mustafa Kemal fotoğraflarından yola çıkarsak, ilk kalpaklı fotoğrafı 1916 yılından, Tümgeneral olduğu zamandan. Bu kalpak kurtuluşun savaşında giydiği kalpak değildir ancak. O zaman Osmanlı ordusunda rütbelerine göre çeşitli kalpaklar kullanılıyordu. ama bu kalpaklar fes tipi kalpaklardı.
Mustafa Kemal paşa olarak Samsun’a da çıktığında muhtemelen üniforması ve kafasında bu tip bir “fes” kalpağı var idi.
“Osmanlı İmparatorluğunun son devrinde, üniformalı askerin serpuşu fes olmuşdu, 1908 Meşrutiyetinden sonra, her rütbedeki subaylara resmi serpuş olarak kalpak kabul edildi; bu subay kalpakları ise fes şeklinde idi, post kısmı yalnız çevrede olup kalpağın tepesi, tablası çuhadan idi; çuhanın renkleri de subayın sınıf ve rütbesine göre değişirdi.
… Millî Mücâdeleye başlar iken, Atatürk Anadoluya Osmanlı generali üniforması ve kalpağı ile gitmişdi; Erzurum Kongresine ordudan istifa etmiş olarak sivil esvap ile ve başında fes başkanlık etti; az sonra da başına o zamana kadar görülmemiş şekilde kuzu postundan bir kalpak giydi; bu kalpak yukarıya doğru genişlemekte ve tablası da kuzu postu olup ortası küçük bir kabarık halinde durmakda idi, ‘Kemalî Kalpak’ veya sadece
‘Kemalî’ adını alan bu kalpak derhal yayıldı. Birkaç kişi müstesna, Büyük Millet Meclisinin hemen bütün üyeleri ‘Kemalî Kalpak’ giydiler, neferler içinde bu kalpağın şeklini andırır kumaş serpuşlar yapıldı. Halkdan da pek çok kimse, hakiki kuzu derisinden yahud taklidi dokuma çuhadan kemâlî kalpak giydi; hatta mektep çocukları da kemâlî giydiler.
Şapka kanunundan sonra memleketimizde fes ile beraber kalpak giymek de yasak edildi”
(Koçu, 1969: 142-143) – Kaynak : MİLLİ BİR İMGE OLARAK TÜRK ROMANINDA KALPAK
Bu vesile ile iki adet kalpaklı Mustafa Kemal çizdim. Elbette sıfırdan çizemedim. Çok çok kopya çekerek çizdim.
Mustafa Kemal Atatürk Kurtuluş Savaşı boyunca ve 1925 yılı şapka devrimine kadar Kalpak giymeye devam etmiştir. Sonra da bi daha hiç giymemiş. 1926 ve sonrası üniformalı fotoğraflarında bile artık hep şapkalı veya asker kepli olarak görünmektedir. Kurtuluş savaşını bitirmiş ve yeni bir ülkenin inşasına başlamıştır.
Kalpağın Mustafa Kemal Paşa için bir sembol haline geldiği söylenebilir. Kalpak, onun milliyetçi ve bağımsızlıkçı duruşunu yansıtmaktadır. Ayrıca kalpak, Anadolu insanının giyim tarzına uygun olduğu için onun halkla olan bağını da güçlendirmiştir.
Kuvâ-yi Milliye denilince de ilk akla gelen simge yine kalpak olmuştur.
Mustafa Kemal Paşa Kuvâ-yi Milliye’nin kuruluşunu şöyle açıklar:
Hükümet merkezi, düşmanların şiddetli çemberi içindeydi. Siyasal ve askerî bir çember vardı. İşte böyle bir çember içinde yurdu savunacak, ulusun ve devletin bağımsızlığını koruyacak kuvvetlere emrediyorlardı. Bu biçimde yapılan emirlerle, devlet ve ulusun araçları temel görevlerini yapamıyorlardı. Yapamazlardı da. Bu araçları savunmanın birincisi olan ordu da, ‘ordu’ adını korumakla birlikte, elbette temel görevini yerine getirmekten yoksundu. İşte bunun içindir ki yurdu savunmak ve korumak olan temel görevi yerine getirmek, doğrudan doğruya, ulusun kendisine kalıyor. Buna Kuva-yi Milliye diyoruz…
wikipedia
Fotoğrafların bir çoğunda kalpaklı kuvvacıları görebiliyoruz.
Wikipedia kalpak başlığı altında iki kalpaklı fotoğrafı vardır. İlki Mustafa Kemal, 1923. İkincisi de Enver Paşa Osmanlı üniforması ve fes şeklinde kalpağı ile. O iki fotoğrafta iki kalpak arasındaki fark net olarak görünmektedir.