Dünyanın İlk Metrosu: Londra Metrosu ve Amblemi
Dünyanın ilk metrosu Londra Metrosudur. İlk çalışma tarihi 9 Ocak 1863. Yani 160 yıllık bir geçmişe sahip.
Bildiğiniz gibi Londra Metrosu, ki İngilizler kısaca “The Tube” ( Tüp) de diyorlar, en meşhur logolardan birine sahip. Ben amblem demeye devam edeyim, müsadenizle. İngilizler metroya metro demiyor. Amerikalılar gibi “subway” de demiyorlar. The Underground/ Yeraltı diyorlar genel olarak. Biz de London Underground’ı Londra Metrosu olarak çeviriyoruz.
Meşhur olan Londra Metro logosu ise 1908 yılından geliyor. Metro logosu olarak değil ama durak isimleri için “roundel” olarak adlandırılan ilk kırmızı yuvarlak üzerine dikdörtgen şekilleri kullanmaya başlamışlar. Metro girişlerinde ise sadece “Underground” yazıları varmış.
Johnston (veya Johnston Sans), Edward Johnston tarafından tasarlanan ve adını taşıyan bir sans-serif yazı tipidir. Yazı tipi, 1913 yılında Londra Yeraltı Elektrikli Demiryolları Şirketi’nin (“Yeraltı Grubu” olarak da bilinir) ticari müdürü Frank Pick tarafından, şirketin kurumsal kimliğini güçlendirme planının bir parçası olarak seçilmiş. İlk zamanlarda basılı işler için kullanılması düşünülse de hemen logonun da bir parçası olmuş bu yazı tipi.
Aşağıda yıllara göre tam 12 adet amblemi bulacaksınız;
Londra Metrosu Logoları:
1919 yılı itibariyle ise yuvalarlak disk’e dönüşüyor. 1925 yılında renkler oturmaya başlıyor.
1933 yılında L.P.T.B. (London Passenger Transport Board/ Londra Yolcu Taşıma Kurulu) kısaltması ekleniyor. Konturlarda ufak tefek değişiklikler oluyor. Yine 1933 yılı içinde L.P.T.B. kaldırılıp London Transport yazısı ekleniyor.
1949 yılında “Underground” yerine “Railways” yazılıyor. 1951 yılında da amblem sade hale geliyor. Railways yazması haricinde mevcut logoya en yakın hale geliyor.
1958 yılında yeniden Underground yazılmasına dönülmüş. İlk kullanımdaki gibi ilk U ve son D harfi büyük olarak kullanılmış. 1969 yılına kadar bu şekilde devam eden amblem 1969 yılında bugünkü haline en yakın haline ulaşmış.
1972 yılında daha da sadeleşme çabasını görüyoruz. Amblemin tamamı kırmızı ve yazı yok. 1985 yılına kadar bu şekilde devam ediyor. Ancak 1985 yılında Underground yazısı yeniden geri geliyor. Ve kalıcı oluyor. Amblem 1985 yılından beri aynı kalıyor. Yani son hali bu.
London Transport Museum diye bir kaynak var. Çok detaylı olmasa da The evolution of the roundel/ Roundel’in gelişimi sayfasına bakabilirsiniz.
Bir ilginç bilgi olarak bildiğimiz metro haritalarının ilkinin de 1933 yılında Henry C. Beck tarafında yapıldığı. Mapping London: the iconic Tube map sayfasından ulaşabilirsiniz.
Londra Metrosu kurumsal yazı tipi Johnston 1979 yılında revize edilmiş.
2016 yılında yeniden bir revize yapılıyor yazı tipinde.
2016 yılında yazı tipini yeniden gözden geçirmek üzere Monotype görevlendirildi. Monotype Direktörü Nadine Chaline ve Kıdemli Yazı Tasarımcısı Malou Verlomme, ikonik harfleri dijital gelişmeler ve 21. yüzyılda sıradan hale gelen ek semboller ışığında revize etmeye odaklandı. Sonuç – Johnston100 – 2016’dan bu yana TfL tarafından kullanılıyor.
Edward Johnston: the man behind London’s lettering
Eski olarak- ki hiç eski sayılmaz tabii- Londra Metrosunun Kurumsal kimlik kılavuzun sadece 2003 yılında yapılmış olanına ulaşabildim (1) (2). Daha öncekiler mutlaka bir yerde vardır. Siz biliyorsanız lütfen yorumlara ekleyin.
Yeni kılavuzlar Tfl’nin Design standards sayfasından ulaşılabiliyor. 2022 tarihli Tlf basic elements standards dosyasına ulaşabilirsiniz.